Hüsrev Kalbasi İsfahani
BBC İzleme Hizmeti
İranlı güvenlik görevlisi protestocuya “Telefon şifrenizi girin!” diye bağırdı. bağır.
Her bağırışa yüze bir yumruk eşlik ediyordu.
20’li yaşlarının başındaki genç adam, Ekim ayında başkent Tahran’daki gösteriler sırasında tutuklanmıştı. Yaşadıklarını şöyle anlatıyor:
“Güvenlik güçleri bir kadını gözaltına alıyordu. Kaçmasına yardım ettikten sonra polisler beni yere yatırdı.
“Ardından iki polis ayaklarını sırtıma ve yüzüme koyarak beni yere yapıştırdı. Üçüncü bir polis beni birkaç dakika dövdü.”
Sonra durup telefonunu istediler. O da verdi.
Cep telefonunun şifresini aldıktan sonra minibüse bindirildi.
Onların güvenliği için yaz boyunca bu göstericinin ve oburlarının adını gizli tutacağız.
BBC’ye verdiği demeçte, “Başka bir polis beni dövmeye devam ederken, telefonumu açıp aramaya başladılar. Birkaç dakika sonra ‘temiz’ diye bağırdı. Sonunda beni bıraktılar” dedi.
Protestocu, fotoğraf galerisine yalnızca polislerin gösterileri çekip çekmediğini kontrol etmek için baktığını söyledi.
Telefonunda hareketlerin bir görüntüsü olsaydı, diğer birçok aktivist gibi “devlet aleyhine propaganda” suçlamasıyla karşılaşabilirdi.
İran rejimi bu suçu daha da ağırlaştırmaya çalışıyor.
Meclis, “suç” imajı çizmeyi ve paylaşmayı kabahat yapan bir yasa tasarısını görüşüyor.
Tasarı beş yıla kadar hapis cezası öngörüyor ve tüm “yasa dışı” gösterilerin yasa kapsamında olması bekleniyor.
Parlamento ayrıca, protestocuların önde gelen destekçileri olan ünlüleri susturmak için ceza yasasını değiştirmeye çalışıyor.
Bir ünlü kaosa neden olabilecek rastgele bir “yanlış beyan” yaparsa 15 yıla kadar hapis cezasıyla karşı karşıya kalabilir.
İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, “sanal dünyayı” bir cephe olarak tanımlamış ve defalarca yetkilileri “düşmanın saldırılarına karşı direnmeye” davet etmiştir.
Hamaney, herhangi bir muhalefetin ABD ve müttefiklerinin işi olduğunu söylüyor.
Başka bir genç aktivist, kendisinin ve oburlarının telefon kodları verdikleri için “aile üyelerine tecavüz, infaz ve tutuklanma” ile tehdit edildiğini söyledi.
Bu aktivist, Eylül ayında yaklaşık 300 protestocuyla birlikte bir depoda gözaltına alındı. Daha sonra bir “itiraf” imzalamaya zorlandılar.
İran yargısı, idam cezasına çarptırılan bir gencin suçunu “kanıtlamak” için Instagram hikayelerinin ve çevrimiçi diyalogların ekran görüntülerini de yayınladı.
19 yaşındaki Muhammed Boroughani, bir polisi bıçaklayarak halkı harekete katılmaya teşvik ettiği için “Tanrı düşmanlığı” suçlamasıyla karşı karşıya kaldı.
Ocak ayında halkın sosyal medya üzerinden örgütlenip bulunduğu cezaevi önünde eylem yapması üzerine evrakları yeniden incelenmesi için Yargıtay’a geri gönderildi.
Harvard Üniversitesi’nde teknoloji, hukuk ve insan hakları araştırmacısı olan Afsaneh Rigot, cep telefonlarının “suç mahalli” haline geldiğini söylüyor.
Rigot, 10 yıldır Orta Doğu ve Kuzey Afrika’daki LGBTQ kişileri yargılamak için dijital kanıtların kullanımını inceliyor.
“Devlet ve kolluk güçleri tarafından özellikle baskıcı ülkelerde düşünce, ifade ve hatta kimlik suçlarını kovuşturmak için kullanılan bu taktiği görüyoruz” diyor.
Rigot, fotoğraf, resim ve hatta uygulamalar gibi “çoğunlukla yasa dışı” yollarla elde edilen dijital delillerin somut delil olarak görüldüğünü vurguluyor.
Daha sonra, birinin internet geçmişinin en iyi ihtimalle ikinci derece kanıt olabileceğini, ancak göstermelik davalarda rejimin argümanlarını desteklemek için kullanıldığını belirtiyor.
İranlı yetkililer aktivistleri infaz etmeye başladığından beri, sokak gösterileri daha az yaygın hale geldiğinden, hareketin merkez üssü cenazelere kaydı.
“LGBTQ’leri, düşünceyi ve direnişi kriminalize eden yerlerde masumiyet karinesi yoktur.”
hedeflenen aramalar
Elektronik cihazlara izinsiz ve yasal prosedürler uygulanmadan el konuluyor.
Geçtiğimiz Ekim ayında Tahran’da bir gazetecinin evi yaklaşık 10 İstihbarat Bakanlığı yetkilisi tarafından basıldı. Gözaltında tutuldu ve haftalarca tutuldu. Ancak bu baskından etkilenen tek kişi o değildi.
Devlet memurları, 40 yaşının altındaki herkesin telefonlarına el koydu ve cihazları aradı.
Baskına katılan gençlerden biri BBC’ye yaptığı açıklamada, WhatsApp, Telefram ve Instagram’daki konuşmalarının incelendiğini, sosyal medya paylaşımlarına da bakıldığını ancak asıl odak noktasının fotoğraf galerisi olduğunu söyledi:
“Personelden biri, aile fotoğraflarımdan birinde bir bayanın ‘alışılmadık’ elbisesini sordu.
“Bunların benim özel aile fotoğraflarım olduğunu söyleyerek polisle tartışmaya başladığımda grup başkanı araya girdi ve ‘Protesto fotoğraflarına bakın! Kişisel fotoğraflara bakmayın
“Tek istedikleri, dünyanın protestoların video kasetlerini görmemesiydi.”
İran’da da rejim medya üzerinde çok güçlü bir kontrole sahip.
Tüm kanallar devlet tarafından kontrol ediliyor ve devlet gazeteleri resmi argümanları tekrar ediyor.
Devlet, hükümetin politikalarını eleştiren yayınları susturmak için de yasaklar, tehditler ve gözaltılar kullanıyor.
Geleneksel medya susturulduğundan, birçok İranlı haberlerini almak için ülkenin uydu kanallarını ve interneti kullanıyor. İran hükümetinin verdiği bilgilere göre interneti en çok kısıtlayan ülkelerden biri olmasına rağmen 84 milyonluk nüfusun %70’i internet kullanıyor.
Tanınmış tüm sosyal medya platformları ve mesajlaşma uygulamaları ülkede yasaklandı.
İnsanlar bu kısıtlamaları aşmak için VPN kullanıyor ve hükümet de bu sistemleri hedefliyor.
Afsaneh Rigot, bunların hiçbiri yeni olmasa da, kayıpların boyutuna işaret ederek, “Dijital kanıtlar, otoriter bir hükümetin elinde çok tehlikeli bir silahtır” diyor.
